Түркия президенті Режеп Тайып Ердоған АҚШ президентінің армян геноцидін жуырда ресми мойындауына түсініктеме берді, деп хабарлайды Almaty.tv тілшісі nege.kz-ге сілтеме жасап.
Түрік басшысының сөзін Anadolu агенттігі келтірді.
«Егер сіз геноцид туралы айтатын болсаңыз, онда айнаға қарап, өзіңізді бағалаңыз. Үндістер туралы айтудың қажеті жоқ, бәрі қазірдің өзінде белгілі. Сондықтан сіз геноцид деген белгіні Түркияға жапсыра алмайсыз», – деді Ердоған теледидағы үндеуінде.
Түркия мемлекетінің басшысы Байденнің «геноцид» туралы мәлімдемесі радикалды армян шеңберлері мен түрікке қарсы топтардың қысымымен жасалғанына сенім білдірді. Ол АҚШ президентінің мәлімдемелерінде «тарихи-құқықтық негіз жоқ» деп баса айтты.
«Тарихи оқиғаларды зерттеу және олар туралы шындықты ашу саясаткерлерге емес, сарапшылар мен тарихшыларға жүктелуі керек», – деді Ердоған.
Ол түрік тарапы Арменияның 1915 жылғы оқиғаларға қатысты айыптаулары бойынша бірлескен тарихи комиссия құру туралы ұсынысына әлі жауап ала алмады деп мәлімдеді.
«Біз осындай комиссияның зерттеуі аясында өз архивтерімізге қол жетімділікті қамтамасыз етуге міндеттеме алдық, бірақ басқа тараптар жауап бермеді», – деді президент.
Ол «Менің ойымша, АҚШ мұрағатында қанша құжат бар, егер олар болса, оларды ашуға бола ма? Мұндай құжаттар Еуропада бар ма, оларды ашуға бола ма?» деп сұрады.
«Көптеген жерлерде армяндар өлтірген түріктердің жаппай қабірлері бар, бірақ сіз армяндардың қабірлерін еш жерде кездестіре алмайсыз» деп Ердоған 1915 жылғы оқиғаларға қатысты Арменияның айыптауы нақты дәлелдер мен халықаралық сот шешімдеріне негізделмегенін атап өтті.
Ердоғанның пікірінше, Осман мемлекеті «армян халқын қуған жоқ, керісінше оны өз еліне қоныстандырды». Ол тиісті заңға сәйкес келетін адамдарға дайындыққа бір апта уақыт беріліп, дәлелді себептері бар адамдар қоныс аударудан босатылғандығына назар аударды.
«Сол кезде ата-анасыз қалған армян балалары үшін балалар үйлері ашылды. Шетелден келген мұқтаж армян халқына көмек көрсетуге ешқашан кедергі болмады», – деді Түркия президенті.
«Эпидемия, қоғамдық тәртіпті сақтау немесе қауіпсіздік күштерімен қақтығыстар салдарынан қоныс аудару процесінде қайтыс болған Осман мемлекетінің армян халқының өкілдерінің саны 150 мыңға әрең жетеді. Әрине, бұл 150 мың адамның өмірі», – деп жалғастырды ол.
Ердоған АҚШ-тағы есептерде де қоныс аударушылар саны 600 мыңнан аспайды, ал нақты саны әлдеқайда аз деп болжады.
1915 жылғы 24 сәуірдегі оқиғалар туралы айта отырып, Ердоған бұл күні «адамзат трагедиясы тұрғысынан ештеңе болған жоқ» деп мәлімдеді.
«Бұл Осман мемлекеті соғысып жатқан елдермен бірге Осман мемлекетіне қарсы әрекет етіп жүрген Дашнак, Хинчак және Рамгавар сияқты (армян) ұйымдарды жауып тастап, олардың 235 басшыларын қамауға алған күн», – деп түсіндірді түрік басшысы.
Оның айтуынша, сол күнгі жағдай бойынша қоныстандыру туралы заң әлі қабылданбаған және сол күні де армян тараптан зардап шеккендер болған жоқ.
«Біздің елдің армян қауымдастығы бұл датаны жалпыға бірдей қабылданған әлемдік тәжірибеге сәйкес келетін өз азаптарын еске алу күні деп таныды. Біз осы датамен байланысты оқиғалар туралы шындықты білгенімізге қарамастан, біз армян қауымдастығына оның таңдауын құрметтеп, азабын бөлісе отырып хабарлама жібереміз», –деді Ердоған.
Сондай-ақ түрік лидері бұл кезең түрік армиясының бірнеше майдандағы тарихи күресіне сәйкес келетіндігін еске салды.
«Жалпы жұмылдырудың көмегімен ерлердің барлығы дерлік ұрыс алаңына жетті, ал қорғансыз әйелдер, балалар мен қарттар жалғыз қалды. Армениялық бандалар түрік армиясымен немесе өз аудандарын қорғайтын түрік жасақтарымен қақтығысып қана қоймай, жазықсыз және қорғансыздарды өлтірді. Аймақ елдерінің мұрағатында бұған қатысты көптеген құжаттар бар», – деп қосты Ердоған.
Оның пікірінше, Түркияда үлкен армян қауымының болуы – бұл геноцид деп айыпталған жалған мәліметтердің тағы бір дәлелі.
«Кезінде Стамбұлдағы армян халқы 650 мыңға таяп қалды. Менің ойымша, адамдар геноцидке ұшыраған жерге өз еркімен оралмайды», – деді Ердоған.
Сонымен бірге, Түркия президенті 100 жыл бұрын қазіргі Армения халқының 80 пайыздан астамы мұсылмандар болғанын, ал қазіргі кезде олар жоқтың қасы екенін атап көрсетті.
