Музейге сый: Алматы музейінің қорына үш баян аспабы тапсырылды

Наурыз мейрамы қарсаңында, Алматы музейінде алматылық музыканттарға тиесілі бірегей музыкалық аспаптар – үш баянды сыйға тарту рәсімі өтті, деп хабарлайды Almaty.tv.

Бұрын осы аспаптарды иеленген барлық баяншылар – Евгений Рыжов, Анатолий Косенов, Василий Лагодин, елдің көпұлтты өнерінің дамуына зор үлес қосты, виртуоздық орындаушылық пен шеберліктің үлгісі болды. Аталған шараға Алматы қаласы Мәдениет басқармасының басшысы Ғани Майлибаевтың қатысуымен болды.

Музыкалық аспаптарды қалпына келтіріп, оларды музейге сыйға тартушы Василий Шупейкин аспаптарға аса қамқорлықпен қарап, оларды сақтап қалды. Баяндардың бірінің сүйемелдеуімен КСРО және Қазақстанның Халық әртістері Бибігүл Төлегенова, Роза Бағланова, Сара Жиенқұлова, Жамал Омарова, ағайынды Ришат және Мүслім Абдуллиндермен және еліміздің көптеген басқа да әртістері көшпелі концерттерде ән айтқан.

Василий Шупейкин – Қазақстан Журналистер Одағы, Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі, «Вечерний Алматы» газеті мен 365info телеарнасының қызметкері, Алматы қаласы полиция бастығы жанындағы Қоғамдық кеңес мүшесі, шекара әскерінің ардагері, отставкадағы полковник, «Алматы қаласы бойынша кезекші» қоғамдық бірлестігінің жетекшісі, «Құрмет» орденінің иегері, «Мәдениет қайраткері».

Баяндар тарихы

Бірінші баян қара түсті, жылтыр ақ металл торы бар. Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясының музыкант-аккомпаниаторы Евгений Рыжов (1924 -2018) үшін Ресей шеберлері дайындаған бірегей аспап.

Ұлы Отан соғысының қатысушысы Евгений Михайлович 1946 жылы Алматыға оралып, бірден баянда ойнау арқылы назарын өзіне аударды. Көп ұзамай Бүкілодақтық байқауда жеңіп алған өнер мен лауреат атағынан кейін ол филармонияға жұмысқа шақырылды. Ол КСРО және Қазақстанның Халық әртістері Бибігүл Төлегенова, Роза Бағланова, Сара Жиенқұлова, Жамал Омарова, ағайынды Ришат және Мүслім Абдуллиндермен және еліміздің әртістік түсінің көптеген басқа өкілдерімен көшпелі концерттерде аккомпаниатор ретінде жұмыс істеуге мүмкіндік алды.

Бұл Баянның бірегейлігі оның күміс тембрінің астында атақты әншілердің керемет дауысы шырқалып қана қоймай, сонымен қатар дайындалған аспаптарға тән емес – дюралюминийден Евгений Рыжовтың баянындағы салмағы ауыр мыс планкалардың орнына дайындау технологиясында. Дәл осы және аспаптың сәл кішірейтілген мөлшері оны жеңілдетті, бұл екі-үш сағат бойы ойнауға мәжбүр болған сүйемелдеу орындаушысы үшін маңызды. 

Баянға 60 жыл

Екінші баян қызыл түсті. Баяншы-виртуоз Анатолий Косеновтың тапсырысы бойынша ресейлік шеберлер дайындаған бірегей аспап (1960-70 жылдары Алматыда және Қазақстан бойынша өмір сүрген және концерт берген. Өткен ғасырдың соңында Одессада қайтыс болды). 

Анатолий Косенов Баян музыкасын сүйетіндердің көпшілігіне жақсы таныс болды, өйткені оның репертуары соншалықты кең болғандықтан, ол эстрадалық бағыттағы шығармаларды, джазды, Баянға арналған классикалық қайта жазуларды қамтыды, ал оның ойнау техникасы кез келген күрделіліктегі композицияларды орындауға мүмкіндік берді. Сонымен қатар, ол теңдесі жоқ импровизатор болды. Ол Орта Азия әскери округінің ән және пояски Саво ансамблінде және қаладағы мейрамханалардың музыкалық ансамбльдер бөлімінде ұзақ жұмыс істеді.

Анатолий Косеновқа тиесілі Баян музыкалық училищеге берілді, содан кейін есептен шығарылды, өйткені онда ойнау үлкен қолы бар адамдарға мүмкін болмады. Сонымен қатар, оның салмағы көп тембрлі дауыстардың қанықтылығына байланысты мұндай құралдардың салмағынан едәуір асып түсті. Ұзақ уақыт бойы оны орыс халық аспаптары бөлімінің меңгерушісі сүйінген Сейтханов сақтап келді.

Баянға шамамен 70 жыл

Үшінші баян. Чайковский атындағы Алматы музыкалық училищесінде және Мәскеу мәдениет институтында оқыған, Үшінші буындағы алматылық Василий Григорьевич Лагодинге тиесілі болды. Василий Лагодин-Қазақстан өнер саласында көрнекті музыкантқа айналған баяншылар шәкірттерінің бірнеше саңлақтарын өсірген аға педагог. Баян Тула қаласында 1950 жылдары жеке тапсырыс бойынша жасалған. Оның жағымды барқыт күшті дауысы және төмен жиіліктерге бай басс бар. Ауыр металдар механикада және дауыс бөлігінде қолданылуына байланысты баян 12 келі салмақ түсіреді. Мұндай аспаптар халық жанрының музыкасын керемет білдірді және оркестрлерде сәтті қолданылды. Дәл осы баянмен, 1970 жылдары В. Г. Лагодиннің шәкірті Василий Шупейкин КСРО МҚК Қызыл Ту Шығыс шекара округінің ән және би ансамблінде қызмет етті. (Бұдан әрі жазушы В. Шупейкин "Ансамбль" повесінде өзінің әртістік қызметін сипаттады, оның көптеген беттерінде дәл осы баянда ойнау сәттері туралы айтылады, атап айтқанда, Қазақ КСР еңбек сіңірген әртісі Әлкен Амантайұлы Қазақбаев туралы тарауда).

Бұл аспап өзінің ұзақ концерттік өмірінде бірнеше иелерін өзгертті. Қазақстанның Баян мектебінің корифейі Василий Григорьевич Лагодин реставрациялады және сақтап қалды.