Тамашалаңыз, бірақ жұлмаңыз: мегаполис ғалымдары бәйшешектерді қорғауға шақырды

Алматыда ғалымдар көктемгі гүлдерді жай ғана тамашалап, бірақ оларды жұлмау керектігін еске салды, деп хабарлайды Almaty.tv.

Алматы тауында бәйшешектер гүл ашты. Жақында көкнәр мен басқа да өсімдіктердің гүлдейтін кезеңі келеді. Ғалымдар азаматтарды сұлулықты сақтауға шақырады, сонымен қатар Қызыл кітапқа енген гүлдерге салынатын айыппұл көлемін еске салып, сирек кездесетін өсімдіктерді сақтау үшін қорғалатын, буферлік және рекреациялық аймақтарды ашуды ұсынады.

Ж. Жиембаев атындағы өсімдік қорғау және карантин ҚазҒЗИ өсімдіктерді биологиялық қорғау бөлімінің меңгерушісі Нұржан Мұхамадиев көктемнің басталуымен азаматтарымыздың үйдегі бас қосулардан гөрі табиғи аумақтарда серуендеуді көбірек таңдайтынын айтты. Алайда, маманның айтуынша адамдар табиғи саябақтарда белгілі бір ережелерді ұстану керектігін естен шығармаған жөн. Биология ғылымдарының кандидаты қаланың әдемі флорасы мен фаунасына зиян тигізбей, одан  эстетикалық ләззат алуға шақырды.

«Біз фитосанитарлық қауіпсіздікпен айналысамыз. Қалада Қызыл кітапқа енген емен ағаштары өседі. Олар зиянкестерден қорғауды және емдеуді қажет етеді. Қаламызда және тау бөктерінде эндемикалық қылқан жапырақты ағаштар - шренка шыршасы өседі, ол тек біздің тауларда өседі. Қала кеңейіп, шаруашылық және құрылыс жұмыстарына байланысты қар астынан шығатын бәйшешектердің маңызы арта түсті, олардың өсетін  аймақ тарыла бастағаннан кейін олар іс жүзінде жойыла бастады. Көктемнің келуімен көптеген демалушылар табиғатқа шығып, гүл жарған бәйшешектерді кесіп алады. Бәйшешектер түйін түрінде, тұқымдармен таралатындықтан, олар көбейіп те үлгермейді. Бәйшешектерден бөлек, крокустар мен ирис гүлдері де жойылу алдында тұр. Бұл өсімдіктердің барлығы қорғауды қажет етеді», – деді Нұржан Мұхамадиев өз баяндамасында.

Ғалым оларды қорғау үшін  тек биологиялық құралдар қолданып, дәрі-дәрмекпен өңдеп қана қоймай,  сонымен қатар тау бөктерінде буферлік және қорғалатын аумақтар құруды ұсынып отыр, соның арқасында Алматы мен Іле Алатауының табиғатының биологиялық әртүрлілігін сақтауға болады. Бұл жерлерде сирек кездесетін ағаштар мен гүлдер көбейе алады. Осындай аймақтардың арқасында қызғалдақтарды сақтау да мүмкін болады. Айтпақшы, Қазақстан қызғалдақтардың отаны болып саналады. Олар 10 миллионнан астам жыл бұрын Тянь-Шань тауының бөктері  мен қазіргі Қазақстан аумағында пайда болған. Дәл осы жерден қарапайым, бірақ ерекше гүлдер бірте-бірте бүкіл әлемге тарады.

Сонымен қатар, Ж. Жиембаев атындағы өсімдік қорғау және карантин ҚазҒЗИ өсімдіктердің ПТР диагностикасымен айналысады, ауруларды анықтап, оларды емдеу үшін қандай дәрі-дәрмекпен, қандай дозада қолдануға болатыны туралы ұсыныстар береді. Мұнда фитосанитарлық және гербологиялық мониторинг жүргізіледі.

Гербология кафедрасының аға ғылыми қызметкері Марат Болтаев барлық бәйшешек түрлерінің, тіпті қала ауласында кездейсоқ өскендер де Қызыл кітапқа енгенін атап өтті. Оларды жұлуға болмайды, 2016 жылдан бастап бәйшешек Қызыл кітапқа енгізілген. Оларды жұлғаны үшін әкімшілік (3000 АЕК-ке дейін айыппұл), тіпті қылмыстық жауапкершілік (шектеу немесе үш жылға бас бостандығынан айыру) қарастырылған.

«Біздің аймақта аппақ бәйшешектер, Алатау жауқазыны,  Алматы шиқылдағы, Алтай ашықтұқымды өсімдігі бар. Олар нақты санының есебі жүргізілмейді, бірақ олардың таралу ауқымы азайып бара жатқаны анық. Кейбір түрлері бір ғана үлгіде кездеседі», – деп қосты Марат Болтаев.

Журналистердің сұрақтарына жауап берген Нұржан Мұхамадиев бұған дейін базарларда кішкене ыдысқа немесе құмыраға жерімен бірге салынған бәйшешектердің сатылып келгенін атап өтті. Қазір мұндай фактілер сирек кездеседі және барлығы олардың жоғалып бара жатқанына байланысты. Ғалымның айтуынша, құмырада сатуға болады, бірақ оларды жұлып алып, сатуға қатаң тыйым салынған.

Марат Болтаев өсімдіктер жасанды жағдайда және сәндік мақсатта өсірілетін болса, оны да сатуға болатынын айтты.