Қысқа видеолардың бала миына кері әсері бар ма

Интернеттегі қысқа видеороликтер бүгінде балалар өмірінің ажырамас бөлігіне айналды. Бұрын бос уақытты толтыратын жеңіл ермек болса, қазір TikTok, Instagram Reels, YouTube Shorts сияқты платформалар жасөспірімдердің демалуына, қарым-қатынас жасауына және көзқарасының қалыптасуына тікелей ықпал етіп отыр, деп хабарлайды Аlmaty.tv.

Бұл сервистер әзіл-қалжыңға, трендтерге және байланысқа жылдам қол жеткізуді ұсынғанымен, олардың құрылымы ұзақ әрі тоқтаусыз көруге итермелейді. Мұндай формат бастапқыда балаларға арналмағанымен, көптеген бала оны күн сайын, көбіне ересектердің бақылауынсыз пайдаланады.

Қысқа видеолар миға жаңалыққа деген тәуелділікті күшейтетіндей етіп жасалған. Әрбір сырғыту жаңа әсер сыйлайды, ал бұл мидың «марапат жүйесін» үздіксіз қоздырады. Соның салдарынан назарды ұзақ уақыт сақтап тұру, өзін-өзі бақылау қабілеті әлсіреуі мүмкін.

2023 жылы жүргізілген 71 зерттеудің нәтижесі қысқа видеоларды шамадан тыс көру зейін қою мен өз-өзін тежеу қабілетінің төмендеуімен байланысты екенін көрсетті.

Ұйқы мен психикаға әсері

Қысқа видеолардың ең айқын кері әсері – ұйқының бұзылуы. Экран жарығы мелатонин гормонының бөлінуін тежеп, баланың тез ұйықтауына кедергі келтіреді. Ал жылдам әрі эмоциялық тұрғыда құбылмалы контент миды тыныштандыруды қиындатады.

Зерттеулерге сәйкес, мұндай контентті шамадан тыс тұтыну кейбір жасөспірімдерде ұйқының нашарлауына және әлеуметтік мазасыздықтың артуына әкелуі мүмкін. Бұл өз кезегінде көңіл күйге, есте сақтау қабілетіне және күйзеліске төзімділікке әсер етеді.

Сонымен қатар әлеуметтік желілердегі «мінсіз өмір» бейнелері балалардың өзін өзгелермен салыстыруын күшейтіп, өзін-өзі бағалаудың төмендеуіне себеп болуы ықтимал.

Ең осал топ – кіші жастағы балалар   

Жас балалардың өзін-өзі реттеу қабілеті әлі толық қалыптаспағандықтан, олар эмоциялық әсерге тез беріледі. Қысқа видеолардың автоматты түрде бірінен соң бірі көрсетілуі зорлық-зомбылық, қауіпті челлендждер немесе жасына сай емес контентке тап болу қаупін арттырады.

Мұндай видеолар көбіне контекссіз, ескертусіз беріледі. Бір сәтте көңілді көріністен мазасыз мазмұнға ауысу дамып келе жатқан ми үшін аса ауыр қабылданады.

Мәселенің шешімі қандай

Мамандар балалық шақ – эмоцияны басқарып, айналамен қарым-қатынас орнатуды үйренетін маңызды кезең екенін атап өтеді. Ал әрбір тыныш сәт экранмен толса, бұл дағдылардың дамуы баяулайды.

Қазіргі таңда бірқатар елдерде мектептерде смартфон қолдануға шектеу қойылып, цифрлық сауаттылық пен онлайн қауіпсіздікке басымдық беріле бастады. Үйде ата-ананың ашық әңгімесі, ортақ ережелер (мысалы, жатын бөлмеде гаджет қолданбау) және экраннан тыс белсенділікті қолдау баланың психологиялық саулығын сақтауға көмектеседі.

Қысқа видеолар пайдалы әрі қызықты болуы мүмкін. Алайда саналы пайдалану, қауіпсіз орта және ата-ананың қолдауы болмаса, олар баланың дамуына кері әсер етуі ықтимал.

Дереккөз: The Conversation 

Оқи отырыңыз: Бала ағзасында дәрумен жетіспейтінін қалай білуге болады