Автоөнеркәсіп микрочип тапшылығына, коронавирус шектеулеріне және Еуропадағы геосаяси дағдарысқа байланысты нашарлаған логистикалық тізбектердің үзілуіне қатысты мәселелерде әлі де зардап шегіп келеді. Дағдарысқа дейінгі 2019 жылмен салыстырғанда автомобиль өндіруші елдердің көпшілігі айтарлықтай минусқа кетті, деп хабарлайды Almaty.tv тілшісі Azattyq Ruhy сайтына сілтеме жасап.
Energyprom.kz порталының жазуынша, мәселен, 2022 жылдың үш тоқсанында АҚШ-та жеңіл автомобильдер мен жеңіл коммерциялық техника өндірісі шамамен 7,4 млн құрады, бұл 2021 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 11,4%-ға артық, бірақ 2019 жылдың көрсеткіші бойынша 9%-ға жетпейді. Германия мен Оңтүстік Кореяда да осындай жағдай байқалады. Онда өткен жылмен салыстырғанда көлік өндірісі сәйкесінше 8,8% және 4,6%-ға өсті, бірақ 2019 жылға қарағанда 29,6% және 7,5%-ға төмен.
Автоөнеркәсіп төмендеген елдердің саны аз емес. Мысалы, Францияда (11,7%), Ұлыбритания (8%) және Жапония (2,2%) төмендеді. Сонымен қатар 2019 жылмен салыстырғанда бұл елдердегі өндіріс бірден 45,4%, 37,5% және 22,7%-ға төмендеген. Өз кезегінде, көршілес Ресейде биылғы жылдың тоғыз айындағы қорытынды бойынша автомобиль өндірісі 2021 жылдың қаңтар-қыркүйегінде 75,1%-ға және 2019 жылға қарағанда 68,3%-ға төмендеді.
Әлемде жаңа жеңіл автомобильдер мен жеңіл коммерциялық техниканың сатылымы 2022 жылғы қаңтар-қыркүйекте 59,5 млн автокөлікті құрады. Бұл көрсеткіш 2019 жылмен салыстырғанда сатылымдар әлі де 11,1%-ға төмен. Мәселен, өткен жылдың қаңтар-қыркүйегінде АҚШ-тағы АВТО сатылымдар 2019 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 20,2%-ға, Жапонияда - 24,5%-ға, ал Батыс Еуропа елдерінде - бірден 31,9%-ға аз болды. Көршілес Ресейде 2022 жылы сатылым 2019 жылмен салыстырғанда 60,1%-ға төмендеді.
Қазақстандағы автоөнеркәсіп деңгейі
Ал Қазақстанда керісінше жеңіл автомобильдер мен жеңіл коммерциялық техника өндірісінің сенімді өсуі байқалады. 2021 жылдың тоғыз айымен салыстырғанда өндіріс 29,8%-ға өсті. 2019 жылға қарағанда автомобиль өндірісі Өзбекстанда да (23,7%-ға) және саладағы жетекші автоөнеркәсіпте (8,2%-ға) өскен.
Көршілес Қытайда автомобиль өндірісі ғана емес, сонымен қатар олардың сатылымы да оң динамиканы көрсетеді. 2019 жылдың қаңтар-қыркүйегіне қарағанда Қытайдағы дилерлер биыл 6,9%-ға көп жаңа автомобильдер сатқан.
Өз кезегінде, Қазақстанда сатылымдар 2019 жылға қарағанда бірден 67,6%-ға өсті. Бұл бірінші кезекте отандық автомобильдердің өндірісін және сатылымдағы үлесін ұлғайту есебінен, сондай-ақ қазақстандық нарыққа жаңа брендтердің шығуынан болған өсу.
Бүкіл әлем бойынша автомобиль өнеркәсібіндегі ауыр жаһандық дағдарыс құбылысынан туындаған күрделі мәселелер жаңа жеңіл автомобильдердің тапшылығына және сатылымның айтарлықтай төмендеуіне әкелді. Мұның бәрі жаңа көліктерге ғана емес, пайдаланылғандардың да бағасының өсуіне түрткі болды.
Сарапшылар ауқымды зерттеу жүргізіп, Қазақстанда және басқа елдерде бір жылдық жаңа автомобильдер мен бір жиынтық құнын салыстырды. Зерттеу нәтижесінде Қазақстанда танымал маркалы автомобильдер арзан екені анықталды.
Деректерді талдау және жинау тұрғысынан мынаны атап өту маңызды: жинақталуы мен параметрлері бойынша елімізде сатылатын автомобильдерге шамамен ұқсас автомобильдерді Ресей, Беларусь және Өзбекстандағы ресми дилерлер сатады. Өз кезегінде, Оңтүстік Корея, Жапония және Түркия сияқты елдерде бірдей маркалардың мүлдем басқа жиынтықтары ұсынылған, сондықтан біздің автокөлік нарығы тікелей салыстыруға келмейді. Мәселен, 4.4 қозғалтқышы бар жаңа BMW X5 M50-i құны Қазақстанда 110,5 мың АҚШ долларын, Ресейде — 138,8 мың долларды құрады. Мысалы, қазақстандықтар арасында танымал Toyota Corolla-ны ҚР-да басқа елдерге қарағанда сатып алу тиімдірек екені белгілі болды. Мәселен, Қазақстанда 1.6 CVT қозғалтқышының көлемі бар Comfort жиынтығы 26,4 мың АҚШ долларын құрайды. Көрші Ресейде - 35,7 мың доллар, Арменияда - 46,6 мың АҚШ доллары. Toyota Corolla 1.5 Vision (өте өзгеше модель) Түркияда 31,3 мың доллар тұрады.
Hyundai Tucson тримінің атаулары әр елдерде әртүрлі. Айталық, Қазақстанда Hyundai Tucson Travel (2.5 CRDI) 31,6 мың доллар тұрады. Ал Ресейде Hyundai Tucson Family (модель аздап ерекшеленеді) 47,9 мың доллар тұрады. Беларусь пен Өзбекстанда автомобиль style және Luxe жиынтықтамаларында 53,9 мың және 46,6 мың АҚШ доллары бағасымен ұсынылған. ҚР-да танымал болып келе жатқан және тек қытайлық брендтер ғана емес, ҚР ресми дилерлерінде де арзан. Сонымен, Haval Jolion elite (1.5 2WD) ҚР дилерлерінде 26,4 мың доллар тұрады. Беларуссияда - 32,1 мың доллар, Ресейде - 36,8 мың доллар.
Елімізде автокөлікке күтім көрсету шетелге қарағанда айтарлықтай жеңіл. Шығындардың едәуір бөлігін отын құрайтыны белгілі. Қазақстанда бензиннің құны орташа есеппен 0,46 долларды құраса, Ресейде қазірдің өзінде 0,85 доллар. Жапония мен Оңтүстік Кореяда бензин құны 1,16 долларды құрайды. Германия мен Ұлыбританияда бензин литрі 1,85 доллар және Великобританияда 1,94 долларға барады.
